Geslachtsbepaling (seksen), paring en kruisingen

Seksen

Bij veel soorten watervogels zijn er geen kleurverschillen tussen de verschillende geslachten en ook de grootte of de bouw (type) is soms zo weinig verschillend dat we het geslacht niet kunnen zien. Daarom is het nodig om te seksen. Hoe je dat doet wordt hieronder beschreven. Doe dit heel voorzichtig en laat het bij twijfel over aan iemand met ervaring! We willen de dieren niet beschadigen. Seksen moet je dus beslist leren en er zal vast wel een ervaren fokker bij u in de buurt wonen die u dit even voordoet of leert.

Zorg dat de vogel zich op zijn gemak voelt. Hou het dier vast op zijn rug en wrijf met je beide duimen voorzichtig de opening van de cloaca open. Hierbij moet de vogel zich helemaal ontspannen anders houdt het dier de spieren te strak en mislukt het seksen. Heb dus geduld! Wacht totdat het dier ontspannen aanvoelt.

Als we de opening voorzichtig uitpellen dan zal er bij een ontspannen mannetje een geslachtsorgaan te voorschijn komen wat lijkt op een wormpje met een punt. Bij een jonge woerd is dit niet langer dan een halve centimeter en maar 1 tot 2mm dik terwijl dit bij een volwassen man dit veel langer en dikker is. Bij een vrouwtje zien we alleen maar een inwendige rozet. Omdat er soms geen verschillen zijn tussen de geslachten (ja soms lijkt het zelfs dat een man een vrouw is of andersom) Is seksen heel belangrijk voor het plaatsen van de dieren. Buiten het broedseizoen om is het ook aan het gedrag van de dieren soms moeilijk te zien.

Onder watervogels komen er homoseksuele en lesbische paren voor. Dit is voor deze dieren uiteraard geen probleem. Maar als je met de dieren wilt fokken dan is dit wel belangrijke informatie. Je wil dan paren bij elkaar zetten welke voor nakomelingen zorgen.

Bij sommige soorten gaat seksen heel moeilijk zoals bij de ganzen.
Daarom is het verstandig ze heel vroeg te seksen, meestal gelijktijdig met het ringen, dan is het geslachtsorgaan nog wel klein maar het laat zich veel beter beoordelen dan in een later stadium.

Alles wat vrouw is ringen we rechts en mannetjes ringen we links, dit is gemakkelijk te onthouden want in het woord vrouw zit de r van rechts.
Als we dit consequent doen dan behoeven we ze nooit weer te seksen.

Paring

Meestal na een balts-ritueel van het mannetje gaat het vrouwtje gestrekt en plat op het water liggen en het mannetje overzwemt het vrouwtje Hier gaat het mannetje met zijn achterlijf langs het vrouwtje en slaat zijn penis tegen de opening van het vrouwtje en spuit zijn sperma in het vrouwtje. Dit duurt enkele seconden, waarna een lichaamsverstarring optreedt van beide dieren.
Na de paring gaan beide vogels zich heftig wassen.
Het komt nogal eens voor dat de paring mislukt dit kan komen door:

Jonge onervaren dieren
Verstoring door andere mannen.
Te vette of te zware mannen
Conditie van het vrouwtje niet goed

Ook komt het voor dat de paring lijkt te gelukken maar toch zijn alle eieren onbevrucht.
De oorzaak is meestal dat de man een halve penis heeft. Watervogels willen nog wel eens hartje winter paren met het gevolg dat de penis na de paring te langzaam wordt ingetrokken door de kou, met de kans dat de punt van de penis bevriest en afsterft. Hierdoor is het mannetje onvruchtbaar geworden.

Kruisingen

Kruisingen met soortgenoten of andere soorten komen helaas maar al te vaak voor, soms komen er ook nog wel eens mooie dieren uit, maar we moeten kruisingen zoveel mogelijk proberen te voorkomen. Al zijn de dieren mogelijk heel lief of mooi, voor het instandhouden van de rassen zijn deze dieren zijn meestal waardeloos.

Verder is het belangrijk je dieren goed te observeren. Als je dan ziet dat dieren die niet bij elkaar horen steeds samen staan of paren, dan is het beter om ze in een ander hok te plaatsen of eventueel te ruilen met een liefhebber die meer dieren van dat ras bezit.
Bij jonge dieren is vaak moeilijk te zien of het kruisingen zijn, het enige waar men het aan kan zien is, dat ze niet allemaal gelijk getekend zijn, bij raszuivere dieren zijn alle jongen exact gelijk.